OLAF w 2021 r.: Ujawnianie nadużyć finansowych i zapobieganie im

KOMUNIKAT PRASOWY nr 7/2022
PDF version

W 2021 r. Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) zalecił odzyskanie ponad pół miliarda euro do budżetu UE. Pomimo ciągłych wyzwań związanych z pandemią OLAF stale chronił budżet UE, wykrywając coraz lepiej przystosowanych oszustów, prowadząc dochodzenia w ich sprawach oraz pracując na rzecz zapobiegania nadużyciom finansowym na szkodę wielomiliardowego, unijnego Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.

Opublikowane dzisiaj sprawozdanie OLAF-u za 2021 r. ujawnia nowe tendencje w zakresie szerokiego spektrum nadużyć finansowych, dochodzenia i operacje ze szczególnym uwzględnieniem nadużyć finansowych wiążących się ze szkodami dla środowiska – od projektu zalesiania, który nigdy nie doszedł do skutku, po zapadnięty rurociąg wody pitnej – a także poważne oszustwa celne i nadużycia dotyczące przemytu odpadów.

Odnosząc się do publikacji rocznego sprawozdania OLAF-u za 2021 r., dyrektor generalny OLAF-u Ville Itälä powiedział: "W ubiegłym roku OLAF ponownie uzyskał znakomite wyniki dochodzeniowe oraz przyczynił się do ochrony interesów finansowych UE poprzez zalecenie odzyskania ponad pół miliarda euro utraconych wskutek nadużyć finansowych lub nieprawidłowości. 

Prewencja jest najskuteczniejszym z dostępnych nam narzędzi. Odgrywa kluczową rolę w pracy OLAF-u i instytucji UE. Poza prowadzeniem dochodzeń w 2021 r. OLAF przyczynił się ponadto do opracowania zabezpieczeń przed nadużyciami finansowymi na szkodę Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, w ramach którego przewidziano inwestycje o wartości ponad 720 miliardów euro na rzecz zielonej i cyfrowej transformacji w Europie. Nadużyciom finansowym towarzyszą również coraz częściej straty poboczne dotyczące ludzkiego zdrowia i bezpieczeństwa, a także środowiska. Jak zwrócono uwagę w sprawozdaniu OLAF-u, jest to szczególnie istotne z uwagi na zwiększenie środków finansowania unijnego przeznaczonych na zieloną transformację.

Oszuści nadal próbowali wykorzystywać pandemię COVID-19. Gdy oczy całego świata zwrócone były ku akcji rozprowadzania szczepionki, OLAF ujawnił próby popełnienia oszustwa polegającego na oferowaniu organom krajowym fałszywych szczepionek, wartych ponad 16 miliardów euro.

Rok 2021 był ważnym rokiem dla OLAF-u również z powodu intensywnych prac nad przygotowaniem szczegółowej dokumentacji dla Prokuratury Europejskiej (EPPO). Z punktu widzenia EPPO wykrywanie oszustw jest bardzo ważne. Po otrzymaniu dokumentacji od OLAF-u otwarto co najmniej 85 spraw. Wszystkie te działania wymagały bardzo dużego zaangażowania od pracowników OLAF-u. Jestem dumny z tego, jak OLAF wypełnia swoją służbę wobec Europejczyków.’’

Działalność dochodzeniowa OLAF-u w 2021 r.:

• OLAF zakończył 212 dochodzeń oraz wydał 294 zalecenia dla odpowiednich organów państw członkowskich i UE.
• OLAF zalecił odzyskanie 527,4 miliona euro do budżetu UE.
• Po otrzymaniu 1 110 zawiadomień, które następnie zostały przeanalizowane przez ekspertów OLAF-u, wszczęto 234 nowe dochodzenia.

Oszuści nadal czerpali korzyści z pandemii – stali się jeszcze bardziej elastyczni i wyrafinowani w swoich działaniach. Pod kątem wydatków najbardziej niepokojącym zjawiskiem było przenikanie organizacji przestępczych dzięki schematom administracyjnych nieprawidłowości, takich jak podwójne finansowanie, konflikt interesów, manipulacja ofertami i inne.

OLAF kontynuował dochodzenia w sprawach uchybień lub nieprzestrzegania przepisów przez członków lub pracowników unijnych instytucji, organów, urzędów i agencji, przyczyniając się w ten sposób do promowania najwyższych standardów służby publicznej w UE.

W odniesieniu do dochodów oszuści poradzili sobie ze wzmożonymi trudnościami w przemieszczaniu dużych ilości towarów, zmniejszając rozmiar przesyłek. W wielu jurysdykcjach, w tym poza UE, utworzono firmy przykrywki, które służyły tuszowaniu nadużyć finansowych związanych z zaniżaniem wartości i podawaniem nieprawdziwego pochodzenia towarów. W związku z pandemią COVID-19, zieloną transformacją oraz gospodarowaniem odpadami pojawiły się nowe rodzaje nadużyć finansowych.

Nadużycia finansowe na szkodę zielonych projektów inwestycyjnych oraz transformacji cyfrowej

Co najmniej 37% środków finansowych z unijnego Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności zostanie przeznaczone na unijną zieloną transformację. W 2021 r. OLAF wykrył również i zbadał przypadki działania na szkodę zielonych projektów oraz środków finansowych przeznaczonych na transformację cyfrową, czyli kolejnego z filarów finansowania NextGenerationEU. Wszystkie te sprawy i schematy zostaną uwzględnione w analizach i przyszłych dochodzeniach OLAF-u, co pozwoli lepiej chronić dalsze funkcjonowanie unijnego Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. W sprawozdaniu OLAF-u za 2021 r. zawarto przykłady spraw dotyczących nadużyć finansowych na szkodę finansowania projektów związanych z oprogramowaniem, alternatyw dla pestycydów, lasów oraz statków powietrznych bardziej przyjaznych środowisku. Negatywny wpływ na ekologiczne ambicje Europy może mieć również przemyt transgraniczny. Jak wynika ze sprawozdania, OLAF angażował się w walkę z nielegalnym handlem odpadami, przemytem nielegalnych gazów chłodniczych oraz pestycydów.

Zapobieganie nadużyciom finansowym i ochrona unijnych środków na odbudowę

Zapobieganie utracie dochodów oraz nadużyciom finansowym w zakresie wydatków to jeden z najskuteczniejszych sposobów na zapewnienie, że każde euro zostało dobrze wydane. W ubiegłym roku OLAF skupiał się niezmiennie również na zapobieganiu nadużyciom finansowym. W jednej ze spraw przedstawionych w sprawozdaniu OLAF-u za 2021 r. urzędnicy OLAF-u prowadzący dochodzenia odkryli potencjalne sprzeniewierzenie środków o wartości co najmniej 330 milionów euro i zalecili wstrzymanie finansowania, zanim jeszcze doszło do nadużycia. W 2021 r. eksperci OLAF-u ds. zapobiegania nadużyciom finansowym pracowali również nad Instrumentem na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Specjalna grupa zadaniowa prześwietliła krajowe plany pod kątem tego, czy przewidziano w nich odpowiednie środki służące zapobieganiu nadużyciom finansowym, i złożyła sprawozdanie bezpośrednio do pracowników Komisji Europejskiej odpowiedzialnych za zatwierdzanie krajowych planów odbudowy i zwiększenia odporności w 27 państwach członkowskich UE.

Fałszywe oferty dotyczące szczepionek przeciwko COVID-19

W lutym 2021 r. OLAF wydał publiczne ostrzeżenie, w którym jasno poinformował o możliwych oszustwach dotyczących szczepionek przeciwko COVID-19. Z rządowych źródeł państw członkowskich UE do OLAF-u regularnie napływały informacje o rzekomych pośrednikach składających oferty sprzedaży dużych ilości szczepionki, głównie tej dopuszczonej do stosowania w UE. Jak ustalił OLAF, celem oszustów było przekonanie organów publicznych do dokonania wpłat zaliczkowych w celu zapewnienia sprzedaży, a następnie zniknięcie z tymi środkami. Wszystkie te próby oszustwa dotyczyły w sumie niemal 1,2 miliarda dawek szczepionki, a ich łączna cena wynosiła ponad 16,4 miliarda euro. Zaangażowanie OLAF-u przyczyniło się do ujawnienia tych fałszywych ofert, co uchroniło finanse publiczne przed ogromnymi stratami oraz zapewniło prawidłowe wprowadzenie szczepionki.

Przemyt wyrobów tytoniowych

Wyroby tytoniowe stanowią dużą część przemycanych lub podrobionych towarów, które każdego roku są przedmiotem działań OLAF-u. Rok 2021 nie był pod tym względem wyjątkiem: OLAF i jego partnerzy udaremnili wprowadzenie na unijny rynek w sumie 437 milionów nielegalnych papierosów. W tej sumie zawierają się: 93 miliony papierosów przemyconych do UE; 253 miliony papierosów skonfiskowanych poza granicami UE; oraz 91 milionów papierosów nielegalnie wyprodukowanych na terenie całej UE. Dzięki OLAF-owi, organom krajowym udało się również skonfiskować w sumie 372 tony surowca tytoniowego. Szacuje się, że działania te zaoszczędziły państwom UE 90 milionów euro strat w przychodach.

Pełny tekst sprawozdania znajduje się tutaj.

_{Misja, mandat i kompetencje OLAF-u:
Misją OLAF-u jest wykrywanie nadużyć dotyczących środków finansowych UE, prowadzenie dochodzeń w takich sprawach i eliminowanie tych nadużyć.}

_{OLAF realizuje swoją misję przez:}

<sub>- prowadzenie niezależnych dochodzeń w sprawie nadużyć finansowych i korupcji z udziałem funduszy UE, aby zagwarantować, że pieniądze unijnych podatników zostaną przekazane na projekty, które pomogą tworzyć miejsca pracy i sprzyjają wzrostowi gospodarczemu w Europie;
- przyczynianie się do wzmocnienia zaufania obywateli do instytucji UE dzięki prowadzeniu dochodzeń w sprawie poważnych uchybień ze strony urzędników UE i członków instytucji UE;
- tworzenie solidnej polityki UE w zakresie zwalczania nadużyć finansowych.</sub>

_{W swojej niezależnej działalności dochodzeniowej OLAF może prowadzić dochodzenia w sprawach dotyczących nadużyć finansowych, korupcji i innych przestępstw naruszających interesy finansowe UE w odniesieniu do:}

<sub>- wszystkich wydatków UE: główne kategorie wydatków to fundusze strukturalne, polityka rolna i fundusze na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, wydatki bezpośrednie i pomoc zewnętrzna;
- niektórych obszarów dochodów UE – głównie opłat celnych;
- podejrzeń poważnych uchybień ze strony urzędników UE i członków instytucji UE.</sub>

_{Po zakończeniu przez OLAF dochodzenia, zbadanie i podjęcie decyzji w sprawie działań następczych w związku z zaleceniami OLAF-u należy do właściwych organów unijnych i krajowych. Wszystkie związane ze sprawą osoby uznaje się za niewinne do czasu udowodnienia ich winy przed właściwym sądem krajowym lub unijnym.}

Więcej informacji:

Jana CAPPELLO
Rzecznik
Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) 
Telefon: +32(0)2 29-85549
E-mail: olaf-mediaec [dot] europa [dot] eu (olaf-media[at]ec[dot]europa[dot]eu) 
http://ec.europa.eu/anti-fraud
Twitter: @EUAntiFraud

Eirini NIKOLAIDOU
Zastępca rzecznika
Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF)
Telefon: +32(0)2 29-83128  
E-mail: olaf-mediaec [dot] europa [dot] eu (olaf-media[at]ec[dot]europa[dot]eu)
http://ec.europa.eu/anti-fraud
Twitter: @EUAntiFraud